برترین ریاضیدان زن ایرانی بر اثر بیماری سرطان درگذشت

مریم میرزاخانی نابغه ریاضی ایران درگذشت.

فیروز نادری، دانشمند برجسته ایرانی با اعلام خبر مرگ پرفسور مریم میرزاخانی، اندوه خود از این واقعه را چنین نشان داد: « امروز چراغی خاموش شد. این موضوع قلب من را می‌شکند… خیلی زود رفت. »

مریم میرزاخانی ریاضی‌دان ایرانی و آمریکایی و استاد دانشگاه استنفورد بود او در سال 2014 به خاطر کار در موضوع «دینامیک و هندسه سطوح ریسمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده مدال فیلدز شد، این مدال بالاترین جایزه در ریاضیات است. میرزاخانی نخستین زن و نخستین ایرانی برنده مدال فیلدز است.

وی از مدتی پیش مبتلا به بیماری سرطان بوده و اندکی پیش در بیمارستان بستری شده بود.

کمی درباره این نابغه ایرانی بیشتر بدانیم

مریم میرزاخانی، استاد دانشگاه استنفورد، در سال‌های 1373 و 1374 سال سوم و چهارم دبیرستان از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال 1994 در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با 41 امتیاز از 42 امتیاز مدال طلای جهانی گرفت. سال بعد یعنی 1995 در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با 42 امتیاز از 42، رتبهٔ اول طلای جهانی را به دست آورد.

میرزاخانی دورهٔ کارشناسی ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد. او با دریافت بورسیه از طرف دانشگاه هاروارد به آنجا رفت و دورهٔ دکتری خود را در دانشگاه هاروارد پشت سرگذاشت.

مریم با پایان دوره فوق لیسانس برای ادامه تحصیل قصد مهاجرت کرد؛ دانشگاه هاروارد بورسیه‌اش کرد و میرزاخانی برای گذراندن دوره‌ی دکترا به ایالات متحده رفت. پدرش در این باره می‌گوید: «مریم رفت آنجا چون رشته تحصیلی‌اش را بهتر می توانست ادامه بدهد. امکان رشدش بیشتر بود. وقتی در این سطح می‌روی حتما امکانات بیشتری هم داری.» پدرش می گوید که با تصمیم رفتن مخالفت نکرده اما آسان هم نبوده: «مخالفت نداشتم اما آدم حتما ناراحت می‌شود. حتی پر زدن یک گنجشک هم آدم را ناراحت می‌کند.» بهرنگ نوحی می‌گوید: «به محض اینکه در هاروارد شروع کرد مشخص بود که کارش خوب است. مشخص بود که تز دکترایش یک تز انقلابی است.»

در سال 2004 با اخذ مدرک دکترای هاروارد به سرپرستی «کورتیس مک‌مولن»، از برندگان جایزه فیلدز، در دانشگاه‌های پرینستون و استنفورد به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال 2005 نشریه‌ی پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از 10 ذهنِ جوان جهان برگزید و تجلیل کرد. میرزاخانی مدتی در پرینستون درس می‌داد ولی بعد به استنفورد رفت و کار تدریس و پژوهش را در آن‌جا پی گرفت. او در شهریور 1387 (اول سپتامبر 2008) و در 31 سالگی به درجه استادی (Professor) این دانشگاه رسید.

مدال فیلدز؛ نوبل ریاضی‌دانان

مریم میرزاخانی 16 آگوست (18 مرداد) در سئول و در کنفرانس جهانی ریاضیات 2014 سخنرانی کرد. این کنفرانس بزرگ‌ترین گردهمایی ریاضیات جهان به شمار می‌رود که هر 4 سال یک بار برگزار می‌شود. کنفرانس 4 ساله ریاضیات فرصتی برای جامعه ریاضیات جهان است تا جوایز 4 گانه خود را به برگزیدگان اهدا کند. این جوایز عبارتند از:

جایزه وانلینا: (Rolf Nevanlinna Prize) به برگزیدگانی اهدا می‌شود که نقشی فعال در توسعه جنبه‌های ریاضیاتی در علوم فناوری ارتباطات و محاسبات داشته‌اند.

جایزه کارل فردریش گاوس: به تحقیقات ریاضیاتی اهدا می‌شود که کاربردی در بیرون جهان ریاضیات پیدا کرده باشند.

جایزه کرن (Chern): به پاس یک عمر تحقیقات ریاضیاتی اهدا می‌شود.

مدال فیلدز: بسیاری از دانشمندان، جایزه فیلدز را در کنار جایزه اَبِل معادلی برای نوبل ریاضیات می‌دانند. اگرچه این جایزه نه از نظر مبلغ و نه از نظر دوره تناوب اهدا و نه از نظر شرایط دریافت‌کنندگان مشابه نوبل نیست اما مشهورترین نشان جامعه ریاضیات به شمار می‌رود. این جایزه هر چهار سال یک بار و در این کنفرانس به یاد جان چارلز فیلدز، ریاضی‌دان کانادایی به ریاضی‌دانانی اهدا می‌شود که کشفی چشمگیر در جامعه ریاضیات داشته و در هنگام اهدا آن بیش از 40 سال سن نداشته باشند. هر دوره این جایزه ممکن است به طور مشترک به دو، سه یا چهار ریاضی‌دان اهدا شود.

مریم میرزاخانی در سال 2014 به دلیل تحقیقات برجسته‌اش در حوزه هندسه و نظریه ارگودیک، به عنوان نخستین زن و نخستین ایرانی، موفق به دریافت این مدال شد. پیش از میرزاخانی هیچ زن دیگری موفق به دریافت این مدال نشده بود. او جایزه خود را در مراسم افتتاحیه کنفرانس جهانی ریاضیات از دستان خانم پارک گئون های، رییس‌جمهور کره جنوبی دریافت کرد.

وقتی از او پرسیده شد که چه چیزی برایش بیش از هرچیز دیگری حکم جایزه و پاداشی در پشت یک کار طاقت‌فرسای ذهنی دارد، در پاسخ گفت: «قطعا رضایت‌بخش‌ترین اتفاق، همان لحظه‌ای است که می‌گویی آها! لحظه‌ای که شور و شوق کشف و لذت و شعف درک چیزی جدید را احساس می‌کنی و احساس اینکه بالای تپه‌ای ایستاده‌ای و و چشم‌اندازی کامل را در مقابل داری. اگرچه در اغلب اوقات انجام کار ریاضیاتی برای من مانند این است که در حال کوهنوردی طولانی هستم بدون آنکه مسیر پاخورده‌ای وجود داشته باشد و یا حتی چشم انداز پایان مسیری در تیررس دیدگان باشد.»

زندگی شخصی

مریم میرزاخانی با «جان وندراک» ازدواج کرده؛ او اصالتا اهل جمهوری چک است و به عنوان پژوهشگر در شرکت IBM کار می‌کند. این زوج خوش‌بخت یک فرزند به نام آناهیتا دارند.

فیلم مورد علاقه مریم داگویل است. سلیقه او در فیلم هم منعکس‌کننده ذات پژوهشی او برای تعیین مشخصات غیرطبیعی فرم‌های هندسی است. خودش می‌گوید: «گاهی مواقع احساس می‌کنم در یک جنگل بزرگ هستم و نمی‌دانم به کجا می‌روم. ولی به طریقی به بالای تپه‌ای می‌رسم و می‌توانم همه چیز را واضح‌تر ببینم. آن‌چه آن‌گاه رخ می‌دهد، واقعاً هیجان انگیز است.»

اخبار علمی